Inna dusza - Łukasz Orbitowski

[…]Ale chyba są inne duchy, wiesz, takie, co żyją w człowieku obok tych naszych dusz zwyczajnych. I czegoś tam sobie chcą. Niektóre są ciche, inne głośne. Wrzeszczą, hałasują. To jest nie do wytrzymania. Znaczy, tak mi się wydaje, że z takim duchem w środku strasznie ciężko żyć, zwłaszcza, jak on chce czegoś, na co ty nie masz ochoty.

Duch, który mieszkał w Jędrku, kazał mu zabić. Najpierw swojego młodszego kuzyna Darka, trzy lata później sąsiadkę Dagmarę. Dlaczego? Trudno wyjaśnić. Czy czuł coś, kiedy mordował? Przy pierwszym ciosie tak, potem już nie. Pewno po temu dziabałem ich tyle razy[…] A na co dzień Jędrek był zwyczajnym chłopcem, cukiernikiem, uczynny, grzeczny, cichy. W zasadzie niczym się nie wyróżniał. Przyjaźnił się z Darkiem i jego kolegą Krzyśkiem. Razem spędzali czas, razem włóczyli się po Bydgoszczy. Aż w Jędrku odezwał się demon.

Inna dusza Łukasza Orbitowskiego to fikcja literacka. I aż chciałoby się, żeby tak zostało. Niestety – jest to fikcja oparta na faktach. Wydarzenia, o których opowiada Orbitowski wydarzyły się naprawdę. Autor pozmieniał tylko imiona bohaterom, nadał im nowe profesje, dodał trochę od siebie, pozostawił tylko miejsce i czas – Bydgoszcz, końcówka lat 90’. I dwie ofiary, których śmierć także wydarzyła się naprawdę.

Nie jest łatwo pisać o tej książce, bo pozostawia po sobie spory zamęt. Choć odłożona na półkę kilka dni temu, wciąż żyje w mojej głowie. Mnożą się pytania, na które autor nie daje odpowiedzi. Postać Jędrka – tak niejednoznaczna – fascynuje i budzi ambiwalentne uczucia. Są momenty w książce, kiedy trudno nie obdarzyć go sympatią, by za chwilę czuć do niego absolutną odrazę. Jędrek fascynuje tym bardziej, że nie mamy dostępu do tego, co siedzi mu w głowie. Nie dostajemy odpowiedzi na to, jakimi kieruje się pobudkami i co każe mu zabijać. Jego postać poznajemy z dwóch punktów widzenia – narratora i najbliższego przyjaciela Krzyśka, który trwał przy nim do samego końca i który doskonale wiedział, że to on zabił Darka, lecz nie wyznał prawdy. Krzysiek to także bardzo ciekawa postać. Syn alkoholika, który jemu i jego matce zamienił życie w piekło. W sinusoidę przeplataną lepszymi i gorszymi stanami „tatusia”, chwilami trzeźwości i staczania się na samo dno. Łukasz Orbitowski doskonale kreśli swoje postacie, nadając im wielowymiarowy charakter.

Autor świetnie oddaje też tło, w którym dzieje się cała akcja. Czułam się, jakbym cofnęła się w lata swojego dzieciństwa. Świetnie oddany klimat lat 90’ – magnetofony na kasety, pierwsze kolorowe telewizory, ortaliony, chipsy z tazo, pierwsze komórki wielkości cegły, hity Kasi Kowalskiej czy Varius Manx i zmieniająca się rzeczywistość. No i Bydgoszcz – wówczas szare, beznadziejne miasto, nie dające żadnych perspektyw. Miasto, które mogło być tylko bazą startową, na pewno nie miejscem, gdzie chce się wracać.

Przyznam szczerze, że przeczołgała mnie emocjonalnie ta książka. Jest niepokojąca, mroczna, depresyjna, smutek i beznadzieja aż leje się z niej litrami, a mimo to nie sposób się od niej oderwać. Wciąga, fascynuje, nie daje o sobie zapomnieć. Inna dusza to studium zła, które odpycha i przyciąga jednocześnie. Jest to też książka o toksycznych relacjach rodzinnych, które determinują życie i braku siły, by te relacje zerwać lub coś w nich zmienić. Książka o beznadziei, która towarzyszy na każdym kroku, wsysa, zniewala, pozbawia woli działania.

Inna dusza to bardzo dobra książka, za którą Orbitowski otrzymał w ubiegłym roku Paszport Polityki. Nie dziwi mnie wcale ta decyzja. I jak nie przepadam za polską literaturą współczesną (nie licząc literatury faktu), tak tu jestem pełna zachwytu.  Przeczytajcie ją koniecznie.