Wszyscy ludzie Kremla. Tajne życie dworu Władimira Putina - Michaił Zygar

Przyjęło się sądzić, że wszystkie kluczowe decyzje podejmuje w Rosji tylko jeden człowiek – Władimir Putin. Ale to tylko część prawdy. Wszystkie decyzje rzeczywiście podejmuje Putin, ale Putin to nie jedna osoba. To ogromny zbiorowy rozum. Dziesiątki, nawet setki ludzi codzienne zgadują, jakie decyzje powinien podjąć Władimir Putin. Sam Władimir Putin cały czas zgaduje, jakie decyzje powinien podjąć on sam, żeby być popularnym, żeby być zrozumiałym i aby zyskać aprobatę zbiorowego Putina.

Michaił Zygar, dziennikarz i były redaktor naczelny niezależnego kanału telewizyjnego Dożd’, zabiera nas w fascynujący świat rosyjskiej polityki i odsłania kulisy tajnego życia kremlowskiego dworu. Dzięki jego wieloletniej dziennikarskiej pracy, licznym rozmowom, które przeprowadził z ludźmi z administracji prezydenta, przedstawicielami Dumy Państwowej, członkami rządu, najbogatszymi rosyjskimi przedsiębiorcami, a także zagranicznymi politykami, poznajemy tajemnice putinowskiej świty. Zygar doskonale portretuje liczną galerię osób z najbliższego otoczenia Putnia - dowiadujemy się kto jest kim, czym sobie zasłużył na zaufanie, jak wyglądał przebieg jego politycznej kariery; obserwujemy, jak poszczególni politycy rosną w siłę lub popadają w niełaskę. Zygar wtajemnicza nas w życie toczące się na Kremlu i prowadzoną tam grę – wzajemne animozje pomiędzy politykami, knucie, zbieranie haków i wygryzanie przeciwników, układy i układziki oraz akcje niekoniecznie przeprowadzone w białych rękawiczkach. Wszystko po to, by utrzymać się u sterów, być jak najbliższej najważniejszej osoby w państwie i mieć realny wpływ na decyzje Putina.

Wszyscy ludzie Kremla to także opis tego, jakie przemiany zachodziły w samym Putnie pod wpływem osób z otaczającego go środowiska. W czterech rozdziałach, na które podzielona jest książka, widzimy jego kolejne oblicza – jest Putin Lwie Serce, Putin Wspaniały, Putin Groźny, a na końcu Putin Święty. Widzimy jak ewoluuje nie tylko on sam, ale także jak wpływa to na politykę zewnętrzną Rosji i jej relacje z Europą, Stanami Zjednoczonymi i krajami byłego ZSRR. Obserwujemy, jak ze stawiającego pierwsze kroki w świecie polityki prezydenta-reformatora stopniowo przekształca się w polityka wietrzącego wszędzie spiski przeciwko Rosji.

To znów razem układa się w historię zmian, jakie dokonały się w Rosji na przestrzeni ostatnich piętnastu lat – od pierwszej prezydentury Putina do 2015 roku, czyli daty ukazania się tej książki w Rosji.

Wszyscy ludzie Kremla jest bardzo dobrze napisana, czuć dziennikarskie pióro. Logicznie, przystępnie, zrozumiale, a jednocześnie z pewną dozą ironii i poczucia humoru autor prowadzi czytelnika przez meandry najnowszej polityki Rosji. Czyta się to niemal jak dobrą sensację – są nagłe zwroty akcji, intrygi, zakulisowe rozgrywki, czarne charaktery. Sęk tylko w tym, że Zygar wcale nie musiał sięgać po fikcję, by stworzyć naprawdę wciągającą i emocjonującą książkę.

Wszyscy ludzie Kremla to bardzo dobre źródło wiedzy o współczesnej Rosji i najważniejszych wydarzeniach, które miały miejsce na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat. Muszę jednak przyznać, że choć o większości opisywanych przez Zygara wydarzeniach miałam jako takie pojęcie i nie jest to totalnie dla mnie obcy temat, to trochę gubiłam się w bogatej galerii bohaterów i czasem trudno mi było przypisać nazwisko, czy funkcję do konkretnej osoby. Nie przeszkadzało mi to jednak w ogarnianiu ogólnego sensu. Wydaje mi się, że książka Zygara adresowana jest do takiego właśnie czytelnika, który wie na temat Rosji na tyle dużo, by swobodnie poruszać się w temacie, na tyle jednak mało, że trudno nazwać go ekspertem w tej dziedzinie. Dla takiej osoby będzie to świetna, fascynująca i wciągająca lektura. Dla specjalisty w tym temacie może być ona jednak nieco zbyt oczywista. W moim osobistym przekonaniu jest to naprawdę wyborna pozycja, którą czytałam z dużą przyjemnością i którą polecam.