Człowiek o 24 twarzach - Daniel Keyes

Arthur – Anglik, inteligentny i niewzruszony, ma 22 lata, mówi z brytyjskim akcentem. Ragen – Jugosłowianin, lat 23, akcent wschodniosłowiański, silny, zna się na broni, nie odróżnia kolorów. Danny ma lat 14 i boi się ludzi, zwłaszcza mężczyzn, ośmioletni David jest wrażliwy i bierze na siebie całe cierpienie, a trzynastoletni Christopher gra na harmonijce. Christiene ma 3 latka i jeszcze niewiele rozumie, ale jest bystra i lubi rysować. Adalana ma 19 lat, jest mocno wycofana, nieśmiała i samotna, pisze wiersze, jest lesbijką. To tylko część z 24 osobowości, które zamieszkały w głowie Billego Milligana, przejmując kontrolę nad jego umysłem i życiem. Każda z nich miała różne potrzeby, różne talenty, różne plany na przyszłość, różne ilorazy inteligencji. Dzieliła je wiara, seksualność, nałogi, wiek, pochodzenie. Każda z tych osobowości kradła czas Billego Milligana. Prawdziwy Billy został uśpiony po nieudanej próbie samobójczej. Pogrążony w nieświadomości przeżył tak ładnych parę lat.

Brzmi niewiarygodnie? A jednak to prawda. Daniel Keyes wziął na warsztat prawdziwą historię i podjął się próby odtworzenia biografii człowieka, który cierpiał na osobowość wieloraką i został uznany za najcięższy przypadek rozszczepienia osobowości w dziejach. Billy Milligan dla jednych stał się zagadką, dla innych genialnym aktorem i oszustem, dla wielu wyzwaniem. Podzielił amerykańskie środowisko psychologów, psychoterapeutów i sędziów. Książką Człowiek o 24 twarzach Daniel Keyes nie tylko przybliża jego losy, ale odkrywa także przed czytelnikiem jak niesamowitym i niezbadanym narzędziem jest ludzki umysł. Autor pomaga zrozumieć, co może dziać się z człowiekiem chorym na osobowość wieloraką, co może doprowadzić do rozszczepienia osobowości, przybliża mieszkające w jego głowie postaci i próbuje wyjaśnić, w jaki sposób przejmują nad nim kontrolę i jakie zadania mają do wykonania.

Książka Człowiek o 24 twarzach powstała na podstawie materiału zebranego przez autora podczas kolejnych spotkań z Milliganem w trakcie jego pobytu w Atheńskim Ośrodku Zdrowia Psychicznego. O kolejach swojego życia, jego poszczególnych etapach i wydarzeniach, które doprowadziły do rozpadu jego osobowości opowiadał zarówno „zintegrowany” Billy, jak i jego różne osobowości, a także ludzie, których losy się z nim skrzyżowały.

Nie jest to może pod kątem literackim wybitne dzieło. Zwłaszcza na początku pierwszej księgi czuć pewną toporność, naiwność, tak jakby autor nie do końca czuł się swobodnie w konwencji, którą sobie narzucił. Ta pierwsza cześć nieco trąci kryminałem – jest gwałt, potem kolejny, policja szuka sprawcy i namierza Milligana. Tak się zaczyna ta historia, którą potem jeszcze długo będą żyć media i społeczeństwo. Znacznie lepiej czyta się księgę drugą, w której autor, znając już relacje samego Billego i innych osób, skleja je w miarę chronologiczną całość. Na tym etapie ta książka fascynuje już na tyle, że nie zwraca się uwagi na styl, a na treść. Kolejne rozdziały i trzecią księgę, która opowiada o tym, co dalej się działo z Billym Milliganem, o jego procesie i konsekwencjach wyroku, który zapadł w jego sprawie, czyta się już siłą rozpędu, bo ciekawość nie daje się zatrzymać. Może i Człowiek o 24 twarzach nie zachwyca stylem, ale wciąga niesamowicie i trudno się od tej lektury oderwać, zapada w pamięć i skłania do refleksji: nad niezgłębionymi odmętami ludzkiego umysłu, nad łatwością, z jaką wydawano na temat Billego opinie, nad słusznością wyroku, który zapadł. Keyes prowadzi swoją historię tak, że trudno nie poczuć do głównego bohatera sympatii, trudno mu nie współczuć, choć przecież wiemy, jakich przestępstw dokonał i co miał (on lub jego liczne osobowości) na sumieniu. Nie mogę powiedzieć, że jest to książka, która rozwaliła mnie na łopatki i wprowadziła w stan zachwytu, ale na pewno jest to książka, którą warto przeczytać dla samej historii. Fascynujące.